Χθες, διαβάζοντας τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στο περίπτερο, μου έκανε εντύπωση αυτό του αδέσμευτου τύπου κατά το οποίο και με βάση τα συμπεράσματα του 6ου συνεδρίου ψυχιατρικής “η κατάθλιψη απειλεί τον πλανήτη και ήδη ένας στους τρεις πάσχει από αυτή”. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ακόμα και για μας που δεν είμαστε ειδικοί που συνηγορούν υπέρ της συγκεκριμένης θέσης: τα αντικαταθλιπτικά πωλούνται σαν στραγάλια, όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν σε ψυχολόγους και ψυχιάτρους και γενικώς γίνεται πολύ κουβέντα για την κατάθλιψη.
Θα μου επιτρέψετε όμως και χωρίς να θέλω να μπω σε ξένα χωράφια, να έχω μια διαφορετική άποψη για το θέμα. Πρώτον, νομίζω πως υπάρχει σύγχυση στον κόσμο για το τι είναι κατάθλιψη και τι όχι. Έχω την εντύπωση πως με μεγάλη ευκολία βαφτίζουμε κατάθλιψη την δυσθυμία, την θλίψη, τον στρες, καταστάσεις που λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής όλοι αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά. Δεν νομίζω πως υπάρχει σοβαρός επιστήμονας που μπορεί να υποστηρίξει πως όλοι όσοι σήμερα παίρνουν αντικαταθλιπτικά είναι καταθλιπτικοί. Και πως θα μπορούσε να το κάνει άλλωστε όταν τα συνταγογραφούν ακόμα και οι παθολόγοι(!) και σε κάποιες περιπτώσει ακόμα και… οι φαρμακοποιοί. Δεύτερον, ο ευδαιμονισμός της κατανάλωσης μας κάνει να εξοβελίζουμε χρήσιμα και πολύ φυσιολογικά συναισθήματα (θλίψη, στενοχώρια, δυσθυμία, βαρεμάρα, ανία, κόπωση) και να θεωρούμε πως η ζωή είναι ένα διαρκές χαζοχαρούμενο τηλεοπτικό πανηγύρι. Έτσι η εμφάνισή τους ερμηνεύεται συχνά ως “αρρώστια”. Τρίτον, μιλώντας με κάποιον ειδικό επί του θέματος επιβεβαίωσα τις αμφιβολίες μου. Σε περιόδους κρίσης λοιπόν τα ποσοστά της κατάθλιψης όχι μόνο δεν αυξάνονται, αλλά αντιθέτως πέφτουν! Στην κατοχή για παράδειγμα δεν υπήρχε κατάθλιψη. Μπορεί να υπήρχε άγχος για τον επιούσιο, για το τι σου ξημερώνει αύριο, αλλά όχι κατάθλιψη. Και είναι λογικό. Όταν αντιμετωπίζεις πρόβλημα επιβίωσης, όταν το βιοτικό σου επίπεδο υποβαθμίζεται και χάνεις κεκτημένα, τότε σκέφτεσαι, κινητοποιείσαι, κοινωνικοποιείσαι, έρχεσαι κοντά με τους άλλους ανθρώπους, διεκδικείς και αφήνεις κατά μέρους την εσωστρέφεια που οδηγεί στην κατάθλιψη.
Κάπου είχα δει ένα βιβλίο με τίτλο “Πλάτωνας όχι Πρόζακ”. Επειδή το να διαβάζεις και να προσπαθείς να εφαρμόσεις τις αμπελοφιλοσοφίες του Πλάτωνα και των κλασσικών φιλοσόφων (αυτό φαντάζομαι είναι το ρεζουμέ, με πάσα επιφύλαξη και χωρίς την πρόθεση να ερμηνεύσω λάθος τον συγγραφέα), όχι μόνο δεν σε βγάζει από τον κύκλο της κατάθλιψης, αλλά σε σπρώχνει ακόμα βαθύτερα, η σωστή προτροπή είναι “Μαρξ όχι Πρόζακ”. Οι διάφορες νεφελώδεις εσωστρεφείς φιλοσοφικές προσεγγίσεις που στροβιλίζουν τον άνθρωπο γύρω από ένα γαϊτανάκι μεταφυσικών και ηθικών αγκυλώσεων δεν έχουν καμιά σχέση με την εξωστρέφεια και την χρηστική αξία της μαρξιστικής θεωρίας. Για τα δεινά της ανθρωπότητας δεν ευθύνεται ούτε η μεταφυσική, ούτε η “ανθρώπινη φύση” όπως διαχρονικά υποστηρίζουν οι καταπιεστές, αλλά οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.
Γι αυτούς που μας θέλουν αδρανείς τηλεθεατές που καταπίνουν αντικαταθλιπτικά η απάντηση είναι μία: οι κοινωνικοί αγώνες είναι το καλύτερο γιατρικό.
Υ.Γ. Να διευκρινίσω πως δεν αναφέρομαι σε κλινικές μορφές της κατάθλιψης όπου ο άνθρωπος πράγματι έχει την ανάγκη ιατρικής συνδρομής και φαρμακευτικής αγωγής.